De Yucelmethode wordt gebruikt om uiteenlopende vraagstukken te concretiseren. De aard van de vragen kan uiteenlopend zijn. Zo kunnen vragen van cliënten, maar ook van teams via de methode benaderd worden. De kern van de methode is een koffer met blokken. Hiermee worden opstellingen gebouwd waarin krachten en lasten duidelijk worden en zich tot elkaar verhouden. Op deze manier ontstaat een probleemanalyse die tastbaar en zichtbaar is.
De basis van de Yucelmethode werd gelegd in het dorpje Tekke in Midden-Turkije. Daar krijgt het jongetje Mehmet een zak met honderden bonen van zijn moeder. Gekleurde bonen. Het zevenjarige jochie weet dan nog niet dat dit geschenk een belangrijke rol in zijn leven zal gaan spelen. En in dat van anderen…
Bonen en de val van een paard
De ontwikkeling van de Yucelmethode is diepgeworteld in de familiegeschiedenis van haar bedenker, Mehmet Yücel. Mehmet groeit op in het dorpje Tekke in Midden-Turkije. Zijn moeder was één jaar oud toen ze haar moeder verloor. De val van een paard werd haar fataal. Mehmets moeder groeide daardoor op bij haar stiefmoeder en halfzussen. Doordat iedereen hard moest werken op het land, was er nauwelijks tijd voor het jonge meisje. Om haar belevenissen en gevoelens toch te kunnen delen, sprak zij tegen planten en bonen. Deze laatste gebruikte ze ook om patronen te leggen en mee te tekenen. Op die manier gaf zij uiting aan haar emoties en zielenroerselen. Later gaf zij de bonen een kleur. Iedere kleur had een eigen betekenis. Zo vonden hoop, verdriet, blijdschap en gemis hun weg in de gekleurde bonen van Mehmets moeder.
Net als de andere kinderen uit het gezin, kreeg Mehmet rond zijn zevende jaar een zak met gekleurde bonen van zijn moeder. Dit inspireerde hem. Niet zozeer de honderden gekleurde bonen in de zak, maar vooral het verhaal erachter. Het verhaal van zijn moeder en hoe zij de bonen gebruikte. Uren luisterde hij naar wat ze vertelde. Samen maakten ze voorstellingen die hem hielpen zijn leven te visualiseren. Zo leerde Mehmet al op jonge leeftijd om via beelden over persoonlijke thema’s te praten.
Opa’s tuinhuis
In de tuin van Mehmets opa stond een huis. Een huis met een grote kamer. Hier kwamen de wijze mannen en vrouwen van het dorp bijeen wanneer zich ergens problemen voordeden. Ziekte, overlijden, financiële nood of problemen rond het werk op het land. Men vroeg zich af wat er nodig was om de problemen op te lossen en wie er hulp nodig had. Na zijn komst naar Nederland, was dit een van de grote verschillen die Mehmet zag. Bij problemen werd niet de familie of het dorp ingeschakeld, maar werd de hulp van professionele hulpverleners ingeroepen. Familiebanden hadden in Nederland een andere functie dan hij gewend was in Tekke. Ook kwam Mehmet in aanraking met de ‘Eigen Kracht’-beweging. Deze inspireerde hem te vertrouwen op de mogelijkheden die mensen zelf hebben om hun problemen op te lossen.
Praten
Een van de andere dingen die Mehmet merkte, was dat de hulpverlening in Nederland vaak een groot beroep deed op de talige vaardigheden van cliënten. Daarnaast is psychische problematiek van nature abstract. Je kunt een probleem niet vastpakken. Deze ervaringen leidden uiteindelijk tot de Yucelmethode. De gekleurde bonen van zijn moeder evolueerden tot blokken die gebruikt worden om opstellingen mee te maken. De kleur, grootte en positie van de blokken spelen een belangrijke rol. Zij helpen om psychische problemen, of abstracte processen, concreet te maken en hun dynamiek, invloed en samenhang beter te begrijpen. Vanuit dit begrip is het vaak makkelijker om oplossingen te bedenken. (Bron: Bouwen aan herstel – Mehmet Yücel)
Je kunt het probleem even los van jezelf zien.
Jij hebt even geen probleem, het blokje is het probleem
—
Wieke Huizing – orthopedagoog en GZ-psycholoog, de Rotonde
“We noemen het externaliseren”, vertelt Wieke. Binnen Esdégé-Reigersdaal traint zij mensen in het werken met de Yucelmethode. “Je kunt het probleem even los van jezelf zien. Jij hebt even geen probleem, het blokje is het probleem.” Ze houdt een groen blokje vast dat zojuist uit de Yucelreiskoffer is gekomen. “Je kunt je probleem ineens vastpakken en zien. Hier moeten we wat mee”, zegt ze terwijl ze met het blokje gebaart om het vervolgens nadrukkelijk op tafel te zetten. Tok! Externaliseren dus. Wieke gebruikt de Yucelmethode om met mensen met een verstandelijke beperking te werken aan hun problemen. Verslaving, wordt een blokje. Relatieproblemen? Een blokje. Onzekerheid? Een blokje.
“De methode is ontwikkeld voor normaal begaafde mensen. Maar al gauw kwam men erachter dat de toepassing veel breder is dan dat. Het is een olievlek die zich steeds verder uitbreidt. Ik ben al jaren bezig met tekenen. We hebben overal whiteboards hangen waar mensen hun problemen kunnen visualiseren. De Yucelmethode is ook visueel. Dit gecombineerd met het tactiele aspect – je kunt de blokken vasthouden en voelen – werkt heel goed. Cliënten geven terug dat de dingen, dankzij de blokken, voor hen veel duidelijker zijn geworden. De methode is echter niet voor alle cliënten binnen Esdégé-Reigersdaal geschikt. Men moet in zekere mate kunnen abstraheren. Alleen dan kun je snappen dat een blokje je vader, je moeder of een krachtbron voorstelt. Ook moet een cliënt kunnen praten, want het blijft een verbaal instrument. Laatst heb ik een groep getraind van mensen die werken met autistische jongeren. Zij waren positief verrast over hoe de methode aansloot bij deze doelgroep. Waarschijnlijk komt dit doordat de methode je uitnodigt wat afstand te nemen tot het onderwerp dat je wilt bespreken.”
Groene vragen
“De regie ligt bij deze methode volledig bij de cliënt. Hij of zij kiest de blokjes en bedenkt de tekst voor de stickers die op de blokjes geplakt worden. Vervolgens zet hij of zij de opstelling zelf neer. Ik geef letterlijk de koffer aan de cliënt, met de opdracht: maak jouw opstelling. Ik kom er ook niet meer aan. Het is de opstelling van de cliënt. Wat ik zelf meemaak en ook terughoor van collega’s is dat cliënten aangeven dat ze voor het eerst hun verhaal hebben kunnen doen. Vaak hebben we hele dikke dossiers van cliënten, maar waar ze zélf mee worstelen, waar ze zélf hun krachten zien, weten we niet altijd. Door deze helder te krijgen, kunnen we genuanceerder naar problemen kijken. Een verslaving kan voor een cliënt namelijk ook wat opleveren. Bijvoorbeeld een vriendenkring, of een vorm van dagbesteding. Wanneer je dit perspectief ook in beeld hebt, kom je misschien wel tot een heel andere aanpak van het probleem. Bij problematisch gamen zie je dat ook vaak. De omgeving, bijvoorbeeld ouders, ziet alleen het probleem. Maar als je hoort hoe de cliënt het zelf beleeft, zie je dat men er vaak ook veel aan heeft. Men maakt bijvoorbeeld onderdeel uit van een netwerk of heeft aanzien in de online wereld. Een heel team van spelers kan jou nodig hebben om een missie te volbrengen. Een gevoel dat je in de echte wereld misschien niet zo snel ervaart. Dit zijn belangrijke elementen binnen de problematiek, de methode helpt de cliënt – en mij – deze inzichtelijk te maken.”
"De regie ligt bij deze methode volledig bij de cliënt"
—
“Via ‘groene vragen’, dat zijn open, nieuwsgierig onderzoekende vragen, probeer ik erachter te komen wat een blokje voor iemand betekent. Wanneer iemand een steunend blokje kiest dat voor zijn of haar vader staat, onderzoek je samen wat maakt dat vader als steun ervaren wordt.”
“Zelf ben ik de methode tegengekomen op een congres. Ik werd meteen enthousiast. Ik ben een echte beelddenker. Het visuele en de kleuren spreken mij erg aan. Ik zag meteen wat ik ermee kon en ben de training gaan volgen. Nu enthousiasmeer ik mensen binnen onze organisatie en gebruik de methode eigenlijk bij al mijn cliënten. Zeker aan het begin van de behandeling. Op die manier kan ik het verhaal van de cliënt horen. Wie ben jij? Waar loop je tegenaan? We maken een opstelling van de huidige situatie en bespreken waar de cliënt uit wil komen. Tussendoor worden er andere therapieën toegepast. Stel een van de blokjes is onzekerheid, dan kunnen we bijvoorbeeld psychomotore therapie inzetten. Zo’n blokje kan ik dan overdragen aan een collega die met dat deel aan de gang gaat.”
“Een van de dingen die ik doe is een foto maken van alle krachtblokken van de cliënt. Deze foto geef ik dan, in een klein formaat, mee zodat de cliënt deze bij zich kan dragen. Als een soort reminder; o ja, hier doe ik het voor en dit zijn mijn krachtbronnen. Alleen al dat plaatje zorgt voor een constante versterking van de cliënt. Daarnaast kun je de foto thuis laten zien. Aan familie of ambulante begeleiders. Wanneer een cliënt een tijdje in het bezit is van zo’n foto, komt hij of zij vaak zelf tot nieuwe inzichten. Een bepaalde krachtbron moet bijvoorbeeld groter of kleiner worden of van positie veranderen. Dankzij de foto kunnen we ook heel makkelijk terugkomen op de dingen die we gedaan hebben. Aan het einde van een behandeling kun je concreet zien welke veranderingen de cliënt heeft doorgemaakt. Wat hij of zij bereikt heeft. Dat geeft hen een goed gevoel.”
“Een nadeel van de methode is dat je ‘m alleen kunt gebruiken wanneer je de koffer bij je hebt. Organisatorisch is dat soms lastig. De koffers zijn niet goedkoop, dus heeft niet iedereen een eigen koffer.” De Yucelmethode is onderzocht op effectiviteit door het Trimbos-instituut. Zij hebben onder andere gekeken of het effect van de methode meetbaar is en, zo ja, wat dit effect dan is. Op dit moment hebben zij nog geen conclusies getrokken. Wel hebben zij ontdekt dat behandelaars die aanvankelijk enthousiast zijn over de methode, deze op termijn toch minder gaan gebruiken. Als reden hiervoor geven zij dat het gebruik van de methode veel tijd kost. Wieke erkent dat het gebruik van de methode tijdsintensief is. Toch vindt zij het gebruik van de methode zeer waardevol omdat deze veel nuttige informatie oplevert. “De dingen die de cliënt aan de hand van de methode vertelt, zijn van groot belang binnen de behandeling. Mensen vinden het vaak best lastig om te vertellen waar hun kracht ligt. Met de Yucelmethode gebeurt dat bijna vanzelf. Juist die krachtbronnen zijn ongelofelijk belangrijk. Daar moet je het als behandelaar vaak mee doen. Ook wanneer cliënten aanvankelijk sceptisch zijn over de methode, blijkt dat men achteraf juist heel blij is met wat het hen heeft opgeleverd. Ik zie dan ook dat steeds meer collega’s binnen de Rotonde de methode gaan gebruiken.”
"Mensen vinden het vaak best lastig om te vertellen waar hun kracht ligt"
—
Marieke Schalkwijk – cliënte
Marieke is cliënte van de Rotonde. Ruim een jaar geleden is zij met de methode begonnen. “Ik wilde inzicht krijgen in mijn situatie”, vertelt Marieke. “Met de Yucelmethode kon ik zien hoe ik mijn leven op orde kon brengen. Ik kreeg zowel inzicht in de dingen waaraan ik moest werken, als in de dingen die goed gingen. Daardoor had ik meteen een overzicht van hoe ik de dingen doe. Toen ik met de methode begon moest ik wel even wennen. In eerste instantie dacht ik: wat krijgen we nou? Ik voelde me net een klein kind met die blokkendoos voor mijn neus. Toen we eenmaal bezig waren vond ik de methode heel fijn. Door de methode werd mijn situatie overzichtelijk. Dit zorgde voor rust in mijn hoofd en ik kon de dingen veel helderder zien. Ook heb ik de methode samen met mijn partner gebruikt. Daardoor zijn we samen veel meer op één lijn gekomen en is het duidelijker waar we samen sterk in zijn.”
“De methode is ook confronterend omdat ze je een spiegel voorhoudt. Je ziet de dingen die je doet. De blokken staan letterlijk voor je neus. Dat is de spiegel en die is niet altijd leuk. Sommige van de dingen die ik ontdekt heb, had ik wel eerder willen weten. Dan had ik ze anders gedaan. Uiteindelijk heeft het mij verder gebracht. Toen ik hier begon voelde ik mij vaak klein en angstig. Nu ben ik weer een krachtige vrouw. Vroeger had ik die vrouw ook wel in mij, maar ze was helemaal weggedrukt door
de dingen die ik meegemaakt heb. Door de methode kreeg ik helder waaraan ik moest werken. Dat is gelukt. In het begin vond ik het wel eng om mijn eigen kracht in te zetten. Nu ben ik superblij dat ik het gedaan heb. Ik doe nu dingen die ik vroeger niet durfde. Ik geef bijvoorbeeld beter mijn grenzen aan. In het begin schrokken mensen hiervan. Ze zagen dat ik aan het veranderen was. Het heeft mij veel opgeleverd. Ik kan bijvoorbeeld mijn werk veel beter doen. Dat geeft een kick. De foto van de opstelling zit in mijn portemonnee. In het begin keek ik er iedere dag naar en nu alleen als ik het nodig heb.”
Andere toepassingen
De Yucelmethode wordt niet alleen gebruikt binnen individuele therapeutische behandelingen. Ook bijvoorbeeld in teamverband kan de methode behulpzaam zijn om problemen en krachtbronnen in kaart te brengen of evaluaties te doen. De blokken nodigen uit om met elkaar in discussie te gaan over de huidige positie van het team en waar men uiteindelijk uit wil komen.
Nicole Serrarens – clustermanager Gezinsondersteuning
Nicole heeft de Yucelmethode ingezet om samen met haar team van coördinatoren invulling te geven aan het werkplan. “Voordat we begonnen met de methode hebben we eerst de geschiedenis van de methode verteld. Daardoor werden de mogelijkheden van de blokkendoos duidelijk en raakten mensen enthousiast. Daarnaast hebben we benoemd wat onze doelen waren en wat de methode ons moest opleveren. We hebben opstellingen gemaakt voor alle onderdelen van het cluster. Dit maakte inzichtelijk waar we als team staan, hoe we naar onszelf kijken, waar we naartoe willen en wat we daarvoor nodig hebben. We vroegen ons steeds af: welke balk moeten we gebruiken? Wat zijn onze steunpilaren? Wat ervaren wij als ballast?”
“De methode heeft ons geholpen om met enige afstand naar onszelf te kijken en echt door te praten over wat bijvoorbeeld steunend is. Zo kwamen wij er met elkaar achter dat onze passie voor het werk, voor ons, een belangrijke steunpilaar is. Ook hebben we besproken wat we, in welke mate, als last ervaren. Soms waren de blokken die gekozen werden groter dan we verwacht hadden. Dat was waardevol. Het prettige van deze methode was dat de onderwerpen die op tafel kwamen ook echt van ons waren. We konden zélf de blokken kiezen en hier zélf betekenis aan toekennen. Op die manier bepaalden wij samen hoe de opstelling er uiteindelijk uit kwam te zien. Hierdoor werd het werkplan van ons allemaal.”
