De technologische ontwikkelingen in de zorg gaan snel. Wendy Langedijk, medewerker van het team innovatieve zorgtechnologie vertelt erover. “Ook omgevingsbediening blijft zich ontwikkelen. Deze systemen zorgen voor meer zelfstandigheid en onafhankelijkheid voor mensen met een beperking, zonder storende kabels en vaste aansluitingen.
Vaak is niet bekend wat er allemaal kan. En voorheen hoorde je zorgmedewerkers nog zeggen dat ze met mensen willen werken, niet met computers. Gelukkig wordt technologie steeds meer gezien als hulpmiddel tijdens de zorg in plaats van een vervanging van mensen.”
Inzetten van techniek begon ooit eenvoudig met uitluistersystemen en het op afstand openen van deuren. Omgevingsbediening wordt nu steeds vaker toegepast. Wendy: “Het geeft mensen een goed gevoel als ze steeds meer zelfredzaam worden. Daarbij is het belangrijk dat goed gekeken wordt naar wat iemand kan en wil. We zien steeds meer doorontwikkelingen, bijvoorbeeld bij afstandsbedieningen. Voorheen had ieder apparaat zijn eigen bediening, dat kan steeds meer gebundeld worden via een smartphone, tablet of een hub. Ook het bedieningsgemak en de snelheid zal zich steeds verder ontwikkelen. Doordat mogelijkheden steeds zichtbaarder en makkelijker te vinden zijn, gaan mensen ook zelf meer nadenken over technologische hulpmiddelen. Voor sommige dingen is er nu nog geen oplossing, maar wie weet wat er in de toekomst nog komt? Wat gaat bijvoorbeeld artificial intelligence (kunstmatige intelligentie) betekenen voor de omgevingsbediening?”
Steeds meer toepassingen
“Bij nieuwbouw kijken we al tijdens de bouw, ruim voordat de bewoners komen, welke hulpmiddelen er nodig en mogelijk zijn om zelfredzaam te zijn. Dat was een paar jaar geleden nog heel lastig. Toen waren veel vragen nog uniek. Als er wifi nodig was of een boxje aan het plafond, dan was dat een uitdaging. Nu wordt dat steeds makkelijker. De toepassing van omgevingsbediening wordt in andere huishoudens ook steeds gebruikelijker. Bediening van gordijnen, slimme verlichting of een slimme thermostaat is tegenwoordig bij een woonwinkel of doe-het-zelfwinkel te verkrijgen. Nu is de uitdaging nog hoe je het allemaal koppelt, zodat je het makkelijk vanaf één apparaat bedient. Kun je misschien zelfs patronen ontwikkelen die aansluiten bij het leefritme? Om 17.00 uur gaat de verwarming aan, gaat het licht aan en om 17.30 uur verwarmt de oven alvast voor. Ook wij zijn benieuwd wat er allemaal nog gaat komen.”
Risico’s en kosten
Helaas kleven er aan al die mooie techniek ook risico’s. Wendy: “We moeten wel aandacht hebben voor de privacy en veiligheid. Waar worden gegevens opgeslagen? Wat zijn de risico’s als technologie op afstand kan worden bediend? Waar kun je terecht als de techniek hapert? Ook is de technologie nog best wel prijzig. Financiering is vaak complex omdat iedereen anders verzekerd is, in een andere gemeente woont, of het via het WLZ-budget kan of via de WMO moet. Het ministerie van VWS probeert het gebruik van technologie in de zorg te stimuleren. Er zijn dan ook wel subsidies en stimuleringsregelingen, die niet altijd makkelijk zijn om in te zetten. We zien helaas dus dat mensen nu vaak hulpmiddelen zelf moeten betalen. De prijs kan dan een belemmering zijn.”
Gebruikers van omgevingstechnologie
Een rondje langs verschillende gebruikers van omgevingstechnologie, allemaal rolstoelgebonden, levert veel inzicht op in de mogelijkheden en verschillen. Zo opent Ted de voordeur vanaf zijn iPad, heeft Jacob Floris een losse afstandsbediening gecombineerd met een kastje aan de muur, waar hij kan zien wie er voor de deur staat. Igor heeft een knop waarmee hij een schermpje kan bedienen dat aan zijn rolstoel is bevestigd en René bedient de afstandsbediening van de deuren via zijn smartphone.
Jacob Floris
Jacob Floris (47) woont al vanaf zijn negentiende zelfstandig en sinds 2004 in Schagen in een eigen appartement. Vanaf het begin zitten er al automatische deuren in, net als in de woning waar hij toen vandaan kwam. Hij heeft wel zijn best moeten doen om een kastje aan de muur te krijgen met een knop en een scherm, zodat hij kan vragen en zien wie er voor de deur beneden staat. Jacob Floris: “Standaard zat daar in het appartement een systeem met een telefoonhoorn, maar die kan ik met mijn handen helemaal niet vastpakken. Op televisie zag ik in series dat er van die kastjes bestonden. Die wilde ik ook. Uiteindelijk heeft de woningbouwvereniging dat geïnstalleerd.” Jacob Floris gebruikt een tablet en sinds kort heeft hij ook een Google Home, een cadeau van zijn zus. Via een speaker kan hij opdrachten geven en luisteren. Hij legt uit: “Ik probeer dingen uit. Zo luister ik naar de radio, het weerbericht, maak ik een boodschappenlijstje en Google houdt mijn agenda bij. Als ik er dan om vraag ratelt ze alle afspraken van de dag er ineens uit.” Jacob Floris lacht: “Soms met extra tips, bijvoorbeeld dat ik mijn tanden moet poetsen als ik een afspraak bij de tandarts heb. Er kan nog veel meer met die Google Home, zoals verlichting erop aansluiten. Maar dat zijn wel kostbare zaken. Ik wil eerst een slimme thermostaat aanschaffen, zodat ik dat ook zelf kan doen. Bellen doe ik handsfree, via de vaste telefoon. Mijn mobiele nummer geef ik weinig af, want het duurt erg lang voordat ik die kan opnemen. Whatsappen gaat wel heel goed. Ik zou ook nog wel een koelkast willen die uitschuifbaar is, zodat ik wat makkelijker zelf dingen kan pakken. Maar een geschikt exemplaar heb ik nog niet gevonden.”
Op de foto: tweede van links
Ted
Ook Ted (22), zelfstandig wonend bij de Kolblei in Avenhorn, maakt voor zijn omgevingsbediening gebruik van een tablet. Samen met zijn ouders heeft hij uitgezocht wat hij allemaal kan gebruiken. Hij is vooral blij met zijn gordijnen die automatisch sluiten met een programma op zijn iPad en smartphone. In het systeem staan instellingen voor de ochtend, middag, avond, maar ook voor tijdens het ‘douchen’. De gordijnen gaan dan steeds automatisch in de juiste stand. Pascal, Teds vader, vertelt: “Er zijn speciale automatische gordijnen voor mensen met een beperking, maar wij hebben gekozen voor een systeem van Luxaflex, dat was uiteindelijk goedkoper en bood meer mogelijkheden. Ted kan via zijn iPad ook zelf het licht aan- en uitdoen. Ook hebben wij ingesteld dat als er een koffiemoment aankomt, de lichten rood kleuren. Dan wordt hij niet zo verrast.” In de ochtend wordt hij rustig wakker. Ted lacht: “Dat heb ik niet eens meer door. Het licht gaat langzaam aan, het gordijn zakt een stukje, dan word ik wakker. En als de begeleiding dan aanbelt doe ik zelf open via mijn iPad.” Pascal: “Hij kan via een camera zien wie er voor de deur staat, maar dat vindt hij nog weleens te lang duren.” Ted: “Ja, dan doe ik gewoon alvast open, ik weet toch dat het de begeleiding is.” Ted toont nog trots zijn gecombineerde automatische bidet en toilet, beschikt over een intelligente wasmachine, droger en magnetron. Allemaal handige apparatuur waarmee hij behoorlijk zelfstandig kan leven. Pascal: “Een televisiebeugel die je goed op afstand kunt bedienen, dat zouden we nog wel handig vinden. Maar die is er nog niet, nu moet de begeleiding de tv nog voor hem van de wand voor zijn bed plaatsen en weer terugdoen. En een slimme thermostaat die Ted op afstand kan bedienen. Maar het is vooral belangrijk dat het zaken zijn waar Ted echt iets aan heeft en die hij wil gebruiken.”
Op de foto: uiterst rechts
Igor
Een paar deuren verder op de Kolblei woont Igor (44) al sinds 2000. Igor heeft onder het doorzichtige blad van zijn rolstoel een soort tablet met pictogrammen. Daar kan hij van alles mee besturen. Igor: “Ik kan er zelf mee bellen, de tv en radio mee aanzetten, een ventilator mee aanzetten, de begeleiding oproepen en de deuren openen.” Op het blad zit een grote rode knop waarmee Igor de tablet bedient. Er gaat dan in het scherm een cursortje lopen over de pictogrammen. Door nog eens op de knop te drukken stopt de cursor op een pictogram. Zo zet hij zaken aan of uit. Dit systeem heeft Igor nu vijf jaar, daarvoor had hij een systeem met cijfers, dat moest hij met zijn hoofd besturen. Zijn hoofd beweegt soms onrustig, door spasmes, waardoor het sturen te moeilijk ging. Igor: “Met mijn hand besturen gaat nu goed. Maar er hoeft niet meer bij, dan wordt het teveel.” Met het systeem zouden bijvoorbeeld ook de gordijnen open en dicht kunnen, maar het aansturen kost veel energie, het is heel vermoeiend. Nu de belangrijkste zaken er in zitten, vindt hij het voorlopig goed. Hij zou niet meer zonder willen. Zelfstandig drinken via een beker met een slangetje gaat goed, eten is nog moeilijk. “Ik zou graag iets vinden waarmee ik zelfstandig kan eten, maar dat is nog niet gelukt. Mijn armen zijn daar te onrustig voor.”
Op de foto: tweede van rechts
René
René (35) woont sinds 2009 bij Belvedere in Heerhugowaard en zit al vanaf zijn zevende in een rolstoel als gevolg van Duchenne. Via een slang, gekoppeld aan een beademingsapparaat, wordt zijn zuurstof geregeld. Hij toont zijn robotarm die voor op de rolstoel gemonteerd zit, naast een speciaal gemonteerd scherm en een joystick. “Ik bedien hiermee allerlei systemen en leef zo zelfstandig mogelijk”, vertelt hij. “Met de robotarm kan ik eten, drinken, de liftknop indrukken, op mijn hoofd krabben en allerlei spullen pakken. Het werkt heel goed én, belangrijk om te vertellen, deze arm wordt tegenwoordig vergoed in de basisverzekering. Naast de robotarm heb ik op het blad van mijn rolstoel nog een handenwarmer zitten, die bedien ik ook met mijn joystick.” René laat zien hoe hij met die joystick ook handig de muis op zijn smartphone bedient. “Ik gebruik gewoon een hulpmenu dat op de telefoon zit. Ook de chromecast voor de televisie bedien ik hiermee.” René bezoekt jaarlijks de supportbeurs in Utrecht, daar zijn de nieuwste ontwikkelingen te zien. “Soms nodig ik een adviseur thuis uit. Ik ben nu bezig met de bediening van mijn bed. Ik heb een op maat gemaakte afstandsbediening, maar ik krijg straks een ‘robotvinger’. De afstandsbediening zit dan in een houder, die vinger komt op het kastje, die drukt de knoppen dan in en die vinger bedien ik met een knop in mijn hand.” René moet er om lachen. “Ik heb ook dat ringsysteem, dan kan ik zien wie er voor mijn deur staat. Dat voelt toch wel veilig, zeker als er in de avond iemand aanbelt. Het gaat niet zo snel, dat is wel een nadeel.” Naast al deze omgevingshulpmiddelen staan er ook allerlei medische hulpmiddelen rondom zijn bed. Teveel om op te noemen. En de gordijnen bedienen? “Daar bel ik de begeleiding voor, dat vind ik fijner. Dat combineer ik dan met een andere vraag, wat drinken inschenken of zo.”
Op de foto: uiterst links
